– experiments with lasercutting polystyreen foam and plywood –
Wout Zweers
Traditie – XL
Als voorbereiding voor een grafiekworkshop zijn een aantal stempels gemaakt en getest. In de workshop kunnen mensen eigen ontwerpen uitwerken, met een laser uitsnijden en daarna printen op papier of stof. De drukworkshop is geïnspireerd door de Ajrakh traditie in India. Hierin worden complexe geometrische patronen gedrukt met houten blokken, vooral gebruik makend van indigo blauw en crimson rood. Het is een prachtig proces met levendige resultaten.
Voor een korte workshop is het echter veel te bewerkelijk en daarom is er methode uitgewerkt om ontwerpen in korte tijd te kunnen drukken, gebruik makend van synthetische inkten en andere manieren om de drukblokken te maken, met gebruikmaken van de lasersnijder. Dat neemt niet weg dat de eenvoudige techniek, mits goed gebruikt, ook mooie resultaten op kan leveren.
Zoektermen voor deze techniek zijn: Ajrakh, block printing, Sindh
mar misschien ook Annie Albers er bij halen? Bauhaus stof ontwerpster. We zitten tenslotte in Enschede, vlak bij de AKI
Hier zijn een aantal links:
http://www.ajrakh.in;
https://en.wikipedia.org/wiki/Ajrak
Hoe maak je drukblokken met de laser?
ruwweg gezegd kun je op drie manieren met een laser een drukbare lijn of vlak maken. In eerste instantie concentreren we ons op het maken van een lijn. Daarna kan het uitgebreid worden naar vlakken.
- je snijdt een enkele (hart) lijn, met de laser onscherp ingesteld zodat de lijn dikker wordt
- -je snijdt de buitencontouren van de lijn in triplex en houdt een te drukken vorm over. Deze plak je op een ondergrond (voor zover nodig, als je een kwetsbare vorm hebt)
- -je graveert de lijn vanuit een plaatje, in triplex, schuim of lino
blok uitzagen
handvat eraan
handvat eraan
Eerste manier: een hartlijn geeft een brede onscherpe lijn.
Voordelen: lekker snel. Nadelen: beperkte resolutie, geen scherpe hoeken. laserinstellingen zijn cruciaal: altijd eerst een proefje doen met instellingen en materiaal.
Werkwijze: In illustrator ( of Inkscape) een ontwerp maken met alleen lijnen, op het scherm zie je hoe het resultaat wordt: instellingen (kan anders zijn bij andere laserinstellingen) dikte ongeveer 2,5 mm, einden afgerond. Als je op een zwarte ondergrond werkt met witte lijnen zie je hoe het drukresultaat wordt. Zorg ervoor dat de delen welke niet weggesneden worden (in je tekening dus de overblijvende ondergrond) minimaal ongeveer 1 mm breed zijn, om te voorkomen dat de overblijvende vorm te kwetsbaar wordt.
Als het ontwerp bevalt exporteer je de lijn als DXF of SVG (vector) naar het laserprogramma en snijdt je het blok uit. De lijnen zijn dus niet gegraveerd maar gesneden (met lage intensiteit) . Dat gaat vlug, maar je offert fijnheid van het ontwerp op. Daar moet je dus rekening mee houden bij het maken van het ontwerp. Voor een workshop echter zeer geschikt: hoge doorloopsnelheid bij de laser, makkelijk om een nieuw ontwerp te maken, aanpassingen uit te proberen. Niet kritisch bij drukken: het lukt altijd wel met zo’n lage resolutie om de passing goed te krijgen. Dikke blokken hanteren goed (5 cm werkt prima)
Tweede methode: uitsnijden van het te drukken deel. In dit geval moet je dus niet de hartijn tekenen maar deze aan beide zijdes “offsetten”met de gewenste dikte. Daar zit vrij veel ontwerp- en tekentijd maar de vormvariatie is groot. Deze vorm is geheel door het triplex gesneden, en er is een steunlaag gemaakt om de vorm te versterken. De gaten in de achterplaat zijn bedoeld om te voorkomen dat het drukblok de stof of het papier omhoog tilt doordat het papier eraan vast zuigt (vacuum).
Kleine losse onderdeeltjes heb ik vermeden omdat die allemaal stuk voor stuk (goed) vast gelijmd moeten worden. Contour laseren vraagt een (liefst) aaneengesloten, samenhangend ontwerp. Frezen (of snijden, beitelen zoals in India wordt gedaan) maakt kleine vrijstaande vormen mogelijk.
Dit lijkt meer op de traditionele Ajrakh stempel. Deze teken je met Illustrator, Inkscape of een ander vectorteken programma (mijn persoonlijke voorkeur is Rhino3D)
naderhand nog driehoekjes erbij tekenen,
Exporteren als dxf of svg naar laser
uitgelaserde vorm (contourlijnen) in triplex,
steunplaat gemaakt met ontluchtingsgaatjes
Derde methode: lasergraveren
bron: http://www.borderandfall.com/karigar/the-innovative-buddha-brothers-ajrakhpur/
Rechtgezet in Photoshop met crop – perspective.
Selectie met toverstokje: onderbroken, onregelmatig, dus verbeteren.
Combineer quick mask, toverstokje (magic wand) en penseel (brush) om selectie te verbeteren
Eerste conclusies:
- Bij graveren in schuim of hout zul je waarschijnlijk een andere inkt moeten gebruiken: dikker, tegen blockprint inkt aan. Gefreesde blokken worden gedompeld in een veel dunnere inkt. Dat werkt ook anders met het drukken op stof. Dieper graveren (zoals bij de gelaserde ster in schuim) kan een wat dunnere inkt hebben, dat drukt goed.
- Kennelijk is de diepte van de stempel maatgevend voor de inkt dikte: diep blok: dunne inkt, ondiep blok: dikke (visceuze) inkt.
- Schuim laseren gaat sneller dan hout. Goed voor testen patroon en snelle workshops.
- Dik schuim geeft goed hanteerbare blokken welke enigszins flexibel zijn en regelmatig drukken
- Triplex blokken hebben een handvat nodig en buigen enigszins mee wat aan de randen problemen kan geven
- Hout is sterker, niet onbelangrijk bij een oplage.
- Gefreesde vormen kunnen veel dieper worden en goed strak zijn, met laseren wordt de bodem van het blok ruwen ze liggen niet zo diep (lino: < 1 mm, schuim enkele mm, maar de bodem is erg ontregelmatig, triplex: ongeveer 0.5 a 1 mm, ruwe bodem). Zaak dus daar geen inkt op te krijgen, zorgvuldig inrollen.
- Dompelen van de gelaserde vormen (zoals bij traditioneel Ajrakh): niet geprobeerd, lukt waarschijnlijk niet goed ivm beperkte diepte. (dit staat dus nog op de to do lijst om te proberen)
De kunst is het ontwerp zo aan te passen en de juiste techniek te kiezen dat het er toch mooi uit komt. Ik heb er alle vertrouwen in dat er mooie ontwerpen kunnen worden gemaakt met de op zich beperkte werkwijzes. In de workshops kunnen deelnemers zelf uitproberen hoe de stempels werken, patronen mee drukken en eventueel zelf eigen patronen omzetten naar een stempel.
Een klein ster-blokje gemaakt van hout en schuim, om te vergelijken wat goed drukt.
Et voila, de drukproefjes. Op textiel, op papier, allebei werkbaar. De vorm van de blokken kan nog wel wat handiger, in register brengen is nog niet zo simpel.
Herhalen en plaatsen van het motief
De traditionele Ajrakh techniek verdeelt het patroon in blokken waarbij de scheiding door het patroon heen loopt. Dit is makkelijk met plaatsen van het volgende blok: je ziet goed waar het blok moet worden geplaatst. Het dwingt echter wel een rechthoekig patroon op, een blok met een volledig motief (meer zoals een stempel) is vrijer te plaatsen en heeft daarmee eigen mogelijkheden.
bron: http://katharinewatson.blogspot.com/2012/04/ajrakh-prints.html
Met een in Inkscape ontworpen patroon is dit uitgewerkt, de Ajrakh handigheidjes nu op een ander soort motief losgelaten. Het werkt prima. Hier een patroon gevormd door een lus welke een soort maliënkolder vormt. Hoe maak je hier een makkelijk plaatsbare vorm van?
Bepaal de herhalende rechthoek (de witte rechthoek in de foto hieronder) door de de overeenkomstige punten met elkaar te verbinden. Verschuif het naar een plek waarbij de lijnen goed uitkomen (niet allemaal door de hoek, maar ook niet al te dicht bij elkaar (de staande zijde was hier niet zo handig gekozen kwam ik achter bij drukken).
Conclusie:
Werken met dikke hardschuim gegraveerde of contourgelaserde blokken gaat prima. Het is niet nodig triplex te lasergraveren, voor een handblok is dat minder geschikt. Beter werkt dik polystyreenschuim, wat een beetje de ondergrond volgt en daardoor egaler drukt dan een houten gegraveerde stempel. Een blok van triplex werkt wel goed en kan flink groot worden (hanteerbaar is maximaal ongeveer 20 x 30 cm) maar vereist meer montagewerk. Ze zien er wel beeldschoon uit, schuimblokken hebben die uitstraling niet. Stempelen van patronen gaat prima. Voor handplaatsing in patroon is de Ajrakh patroonverdeling (rechthoekig blok met zichtbare, niet overlappende plaatsingspunten) prima bruikbaar, voor losse patronen (niet in een stramien dus) kan het zinvol zijn het motief ongedeeld te houden.Vanwege de grote druk die nodig is om de polystyreen blokken te drukken (bijna het hele oppervlak is ingeinkt) is de grootte daarvan eigenlijk beperkt tot ongeveer 100- 200 cm2. Een groter oppervlak vraagt meer druk dan haalbaar is met de hand en je druk wordt ongelijkmatig. Dan moet je het blok verder gaan onderverdelen.
De houten gegraveerde vormen (zonder handvat) zijn overigens prima af te drukken op een linopers of etspers (inktkant naar boven). Daar zijn de polystyreen vormen weer minder geschikt voor vanwege de dikte en zachtheid van het materiaal wat in elkaar wordt geperst. Een handvat is erg praktisch op de triplex blokjes, die zijn te dun om vast te houden en zonder smetten te werken.
Nabespreking:
Van traditioneel Ajrakh naar andere geometrieen en werkwijzes. Een klein beetje aanpassen heeft grote gevolgen qua uitstraling. En wat gebeurt er met de makers van het blok als dit ineens met laser (of frees) kan worden gemaakt? Het is ook een kwestie van werkgelegenheid en ethiek.